Tytuł: Rodzaje mobbingu – poznaj wszystkie formy przemocy w pracy i dowiedz się, jak skutecznie się przed nimi bronić
Autor: Anna Muszla
Data publikacji: 12 września 2025
Data ostatniej aktualizacji: 28 października 2025
Mobbing to jedno z najbardziej wyniszczających zjawisk w środowisku zawodowym. Choć wielu pracowników słyszało to pojęcie, niewielu potrafi wskazać wszystkie jego formy i skutecznie im przeciwdziałać. W artykule wyjaśniamy, jakie są rodzaje mobbingu, jak rozpoznać jego objawy i jakie kroki można podjąć, aby się przed nim bronić – zgodnie z obowiązującym prawem pracy.
Dowiesz się między innymi:
- jakie są najczęstsze formy mobbingu i na czym polegają,
- jak odróżnić mobbing od zwykłego konfliktu,
- jakie masz prawa jako ofiara mobbingu,
- jak reagować i gdzie szukać pomocy.
Czytaj dalej, aby poznać wszystkie rodzaje mobbingu w pracy i praktyczne sposoby ochrony przed nimi.
Spis treści
- Czym jest mobbing? Definicja według Kodeksu pracy
- Rodzaje mobbingu – klasyfikacja według źródeł i zachowań
- Mobbing pionowy – przemoc przełożonego wobec podwładnego
- Mobbing poziomy – agresja między współpracownikami
- Mobbing pośredni i ukryty – gdy przemoc ma subtelne formy
- Cybermobbing w miejscu pracy – nowa forma przemocy psychicznej
- Jak rozpoznać, że padłeś ofiarą mobbingu? Objawy i sygnały ostrzegawcze
- Jak się bronić przed mobbingiem – krok po kroku
- Gdzie szukać pomocy – instytucje i organizacje wspierające ofiary mobbingu
- Podsumowanie – świadomość to pierwszy krok do obrony
Czym jest mobbing? Definicja według Kodeksu pracy
Zgodnie z art. 94³ Kodeksu pracy, mobbing to „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko niemu, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie, ośmieszenie, izolowanie albo wyeliminowanie z zespołu współpracowników”.
Kluczowe są więc trzy elementy: uporczywość, długotrwałość i celowość działań. Mobbing nie jest jednorazowym konfliktem, ale procesem, który stopniowo wyniszcza psychikę pracownika i prowadzi do utraty zdrowia, poczucia wartości czy zdolności do pracy.
Rodzaje mobbingu – klasyfikacja według źródeł i zachowań
Mobbing może przyjmować różne formy w zależności od źródła, z którego pochodzi, i sposobu, w jaki się przejawia. Najczęściej wyróżnia się:
- mobbing pionowy (wertykalny) – z góry na dół lub z dołu do góry,
- mobbing poziomy (horyzontalny) – między współpracownikami,
- mobbing pośredni lub ukryty – z pozoru niewinny, ale systematyczny,
- cybermobbing – odbywający się w środowisku cyfrowym.
Każda z tych form może być tak samo szkodliwa, a ich skutki bywają długofalowe – od wypalenia zawodowego po depresję.
Mobbing pionowy – przemoc przełożonego wobec podwładnego
To najczęściej spotykany rodzaj mobbingu. Występuje, gdy osoba na wyższym stanowisku wykorzystuje swoją pozycję, by kontrolować, zastraszać lub poniżać pracownika.
Przykłady:
- publiczne upokarzanie pracownika,
- ciągła krytyka bez uzasadnienia,
- nieuzasadnione odbieranie zadań lub obowiązków,
- stosowanie gróźb dotyczących zwolnienia z pracy.
Nieco rzadziej spotyka się mobbing oddolny, gdy grupa pracowników działa przeciwko przełożonemu, np. poprzez bojkot lub sabotowanie jego decyzji.
Mobbing poziomy – agresja między współpracownikami
W tym przypadku źródłem przemocy są osoby na równorzędnych stanowiskach. Często wynika on z rywalizacji, zazdrości lub prób budowania przewagi w zespole.
Objawy:
- ignorowanie lub wykluczanie z grupy,
- rozpowszechnianie plotek,
- sabotaż pracy kolegi (np. usuwanie danych, fałszywe informacje),
- wyśmiewanie czy ośmieszanie w obecności innych.
Tego typu zachowania mogą pozornie wyglądać jak „żarty”, jednak z czasem prowadzą do poważnych konsekwencji psychicznych i zawodowych.
Mobbing pośredni i ukryty – gdy przemoc ma subtelne formy
Nie zawsze mobbing jest widoczny. Często przybiera formę psychicznego nacisku, izolacji lub manipulacji, które trudno udowodnić.
Przykłady:
- systematyczne pomijanie w komunikacji,
- brak informacji potrzebnych do wykonania pracy,
- nieustanne ocenianie w negatywnym świetle,
- pozorne komplementy, które w rzeczywistości mają podważać autorytet.
To właśnie mobbing ukryty jest najtrudniejszy do udowodnienia i wymaga szczególnej ostrożności przy dokumentowaniu przypadków.
Cybermobbing w miejscu pracy – nowa forma przemocy psychicznej
W erze pracy zdalnej i komunikatorów firmowych coraz częściej pojawia się cybermobbing. Obejmuje on agresję i poniżanie za pośrednictwem narzędzi cyfrowych – maili, czatów, mediów społecznościowych.
Najczęstsze przykłady:
- obraźliwe wiadomości wysyłane prywatnie lub publicznie,
- wykluczanie z rozmów online,
- wysyłanie upokarzających memów,
- publikowanie kompromitujących treści.
Choć cybermobbing odbywa się w sieci, jego skutki są równie poważne jak w przypadku mobbingu tradycyjnego – prowadzi do stresu, lęku i obniżonej efektywności.
Jak rozpoznać, że padłeś ofiarą mobbingu? Objawy i sygnały ostrzegawcze
Ofiary mobbingu często zbyt późno zdają sobie sprawę z tego, że padły ofiarą przemocy psychicznej. Warto więc zwrócić uwagę na objawy takie jak:
- przewlekły stres, problemy ze snem,
- poczucie winy i niska samoocena,
- brak motywacji do pracy,
- izolacja od współpracowników,
- objawy somatyczne – bóle głowy, brzucha, napięcie mięśniowe.
Im szybciej zareagujesz, tym większe masz szanse, by przerwać spiralę przemocy.
Jak się bronić przed mobbingiem – krok po kroku
- Zbieraj dowody – e-maile, wiadomości, notatki z rozmów.
- Zapisuj daty i szczegóły zdarzeń – im dokładniejsze dane, tym lepiej.
- Zgłoś problem przełożonemu lub działowi HR – najlepiej na piśmie.
- Skorzystaj z pomocy prawnika lub psychologa – wsparcie specjalisty bywa kluczowe.
- Nie izoluj się – szukaj wsparcia u zaufanych współpracowników lub rodziny.
Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać mobbingowi. Jeśli tego nie robi, może ponosić odpowiedzialność cywilną.
Gdzie szukać pomocy – instytucje i organizacje wspierające ofiary mobbingu
- Państwowa Inspekcja Pracy (PIP)
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Okręgowe Inspektoraty Pracy
- Poradnie psychologiczne i prawnicze
- Fundacje zajmujące się prawami pracowników (np. Fundacja „Bez Mobbingu”)
Pamiętaj, że nikt nie ma prawa cię poniżać ani zastraszać. Współczesne prawo pracy daje realne narzędzia do obrony.
Podsumowanie – świadomość to pierwszy krok do obrony
Mobbing może przybierać różne formy, ale zawsze prowadzi do tego samego celu – zniszczenia poczucia bezpieczeństwa i wartości pracownika. Znajomość rodzajów mobbingu i mechanizmów obronnych to pierwszy krok do odzyskania kontroli nad sytuacją.
Nie bagatelizuj sygnałów ostrzegawczych, rozmawiaj o nich i reaguj. Pamiętaj: milczenie chroni sprawców, a działanie – ofiary.